اسرار بزرگترین کاخ تهران

کاخ نیاوران از دیدنی‌های معروف شهر تهران در باغ نیاوران منطقه شمیرانات است. این کاخ در شمال شرقی باغ نیاوران قرار دارد و از آخرین اقامتگاه‌های پادشاهی در ایران به شمار می‌رود.

کاخ نیاوران یکی از سه مجموعه کاخ تاریخی شهر تهران است و در منطقه‌ای خوش آب و هوا در باغی با مساحت نزدیک به ۱۱ هکتار در جوار کوه‌های البرز قرار دارد. کاخ نیاوران ییلاق خانواده محمد رضا شاه پهلوی بود. پس از انقلاب ایران در سال ۱۳۵۷، کاربری کاخ نیاوران تغییر کرد و به موزه‌ای تاریخی تبدیل و بازدید از آن برای عموم مردم میسر شد.

تاریخچه باغ نیاوران

قدمت کاخ نیاوران به دوران پهلوی می‌رسد و پیش از سکونت خاندان پهلوی در این کاخ و باغ نیاوران، پادشاهان قاجار از این باغ به‌عنوان ییلاق تابستانی استفاده می‌کردند. در گذشته منطقه نیاوران در شمیرانات تهران بسیار کوچک‌تر از امروز بود و بافت شهری نداشت. در حقیقت شمیران و مناطق اطراف آن خارج از تهران و روستایی بودند. به‌دلیل نزدیکی به کوه و آب و هوای عالی در این محدوده از شمال تهران، فتحعلی شاه دستور داد تا باغ و عمارتی برای ییلاق در تابستان در این محدوده برایش بسازند.

در آن زمان اطراف محدوده امروزی نیاوران روستایی بود. معروف‌ترین روستا در آن ناحیه روستای «گرده وی» نام داشت و نیزاری وسیع در همسایگی این روستا قرار گرفته بود. به دستور فتحعلی شاه در محل نیزارها باغ و کاخ ییلاقی را ساختند. به همین دلیل باغ ییلاقی فتحعلی شاه با نام «نی آوران» شناخته می‌شد که به مرور زمان، به «نیاوران» تبدیل شد.

پس از فتحعلی شاه، دیگر پادشاهان قاجار نیز در باغ نیاوران کاخ‌های اختصاصی خود را بر پا کردند. محمد شاه قاجار بنایی کوچک در باغ نیاوران ساخت و به‌دنبال آن ناصرالدین شاه قاجار دستور به ساخت عمارتی داد که نام آن را کاخ صاحبقرانیه گذاشت. آخرین عمارت ساخته شده در این باغ در زمان قاجاریه،کوشک احمد شاهی بود.
تا زمان محمد رضا شاه پهلوی باغ نیاوران و کاخ‌های آن تغییر قابل توجهی نکرده بودند؛ اما در سال ۱۳۳۷، به دستور محمد رضا شاه پهلوی کاخ فتحعلی شاه قاجار را ویران کردند و کاخ نیاوران امروزی را ساختند. در ابتدا ساختمان اختصاصی کاخ نیاوران به‌منظور پذیرایی از مهمانان خارجی طراحی شده بود؛ اما پس از اتمام ساخت، محل سکونت خانواده محمد رضا پهلوی شد. کاخ نیاوران در سال ۱۳۴۶ به بهره‌برداری رسید.

امروزه فضای باغ نیاوران را کاخ اختصاصی نیاوران، کاخ صاحب‌قرانیه و موزه حوض‌خانه، کوشک احمد شاهی، موزه جهان‌نما، کتابخانه اختصاصی، موزه خودروهای اختصاصی و باغ کتیبه‌ها تشکیل می‌دهند.

اسرار کاخ نیاوران

طبق آنچه که فورریه نوشته است پس از عبور از حیاط که دیوارهایی کم ارتفاع داشت به محل سکونت قراولان و خدمه می رسیدیم. پس از آن با عبور از زیر یک طاق باغی که منتهی به نمای شمالی قصر می شده است، رخ می نمایاند. برای ورود به عمارت اصلی صاحبقرانیه باید از حیاط شمالی وارد شد. از این حیاط تنها ردی در عکس هایی باقی مانده که در سال های 1335 و 1341 گرفته شده است.
در غربی ترین بخش باغ نیاوران جلوخان صاحب قرانیه قرار داشته است که در آن زمان مراسم تعزیه در آن بر پا می شده است و تصاویری از برپایی مراسم تعزیه در جلوخان صاحبقرانیه بر جای مانده است که در ادامه می توانید مشاهده نمایید. بخش هایی از حیاط متصل به جلوخان اکنون در نیاوران باقی مانده است که اگر آن را بخواهیم با عکسی قدیمی که از آن دوران بر جای مانده است مقایسه کنیم متوجه برخی از تفاوت ها خواهیم شد از جمله حذف شدن نظرگاهی که در بالای سقف شیب دار قرار داشته است. در این نظرگاه که امروزه اثری از آن باقی نمانده است شاه قاجار می نشسته است و اجازه حضور به دیگران در حیاط می داده است و در ایام عزارداری از این قسمت به تماشای مراسم تکیه می نشسته است.