گردشگران و پیاده‌روی در جنگل فتاتو و خرید از روستای ملی حصیر
شهرستان خمام به دلیل نزدیکی به رشت و انزلی، مقصد گردشگران است. جنگل فتاتو با درختان هیرکانی، روستای ملی حصیر، منطقه حفاظت شده در باقرخاله و شیجان، عمارت تاریخی چوکام تنها برخی از جاذبه‌های این شهرستان است.
ایسنا:«خمام»، اگرچه در آبان ماه سال ۱۳۹۹ شهرستان مستقلی شد، اما نزدیکی این شهرستان به رشت و انزلی، مقصد خوبی برای گردشگرانی است که می‌خواهند هم مرکز استان گیلان را ببینند و هم از ساحل دریا استفاده کنند.
شهرستان خمام این موقعیت را برای گردشگران فراهم می‌کند که هم از روستاهای سرسبز این شهرستان دیدن کنند و هم به دلیل نزدیکی به دریا در ساحل روستای جفرود، از ویلاهای ساحلی لذت ببرند و به دلیل نزدیکی به منطقه آزاد انزلی، از مجتمع‌های تجاری خرید کنند.
تنها جنگل هیرکانی قرار گرفته در جلگه گیلان، در شهرستان خمام قرار دارد. جنگل فتاتو با وسعتی بالغ بر ۳۰۰ هکتار، تنها جنگلی است که می‌توانید از نزدیک درختان به‌جامانده از عصر یخبندان را ببینید.
تالاب دهنه سر شیجان و مرداب جیرسر باقرخاله، هردو به تالاب انزلی متصل می‌شود. هر دو این تالاب‌ها، به عنوان پناهگاه حیات وحش و منطقه حفاظت شده است. در بخشی از این منطقه حفاظت شده می‌توانید با «کایاک» (قایق‌های تک نفره و دونفره که با پارو در آب‌های آرام حرکت می‌کند) به تالاب رفته و از این زیستگاه متنوع دیدن کنید.
باغ و عمارت تاریخی چوکام، مرکز اکوتوریسم و پرنده نگری جیرسر باقرخاله، مجتمع گردشگری و خانه‌های درختی روستای شیجان و خرید صنایع دستی از روستای فشتکه (روستای ملی حصیر ایران) از جاذبه‌های شهرستان خمام است. شنبه بازار خمام، همواره مملو از علاقمندانی است که می‌خواهند محصولات محلی را از روزبازارها خریداری کنند.
جنگل هیرکانی در روستای فتاتو
«فتاتو»، نام یکی از روستاهای خمام است که بواسطه داشتن درختان گونه «توسکا» از درختان هیرکانی، جزو مناطق حفاظت شده است. این جنگل در انتهای روستای فتاتو و در خیابان «سردار جنگل» قرار دارد و با پیاده روی در جنگلی که ۳۰۰ هکتار وسعت دارد، در نهایت به ساحل دریا می‌رسید.
تیرماه ۱۳۹۸ و در چهلمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو، جنگل‌های هیرکانی به عنوان میراث طبیعی، ثبت جهانی شد. از جنگل‌های هیرکانی به نام «فسیل زنده» یا موزه طبیعی یاد می‌شود. این جنگل نوار سبزی به طول ۸۵۰ کیلومتر است که از جلگه گرگان تا قسمتی از کشور آذربایجان کشیده شده است.
جنگل‌های هیرکانی را مادر جنگل‌های جوان اروپا و شمال آمریکا می‌دانند. زیرا بسیاری از گونه‌های گیاهی و جانوری که اکنون در اروپا به عنوان فسیل نگهداری می‌شود، در جنگل‌های هیرکانی به صورت زنده موجود است.
نام این جنگل‌ها از نام قدیم «گرگان» (هیرکان) گرفته شده است. این جنگل‌ها مربوط به دوران سوم زمین‌شناسی (ژوراسیک) یا همان عصر دایناسورهاست. همزمان با عصر یخبندان، تمام جنگل‌های پهن برگ از بین می‌رود. بخشی از این جنگل‌ها به دلیل قرار گرفتن بین رشته کوه البرز و دریای کاسپین – که از اقلیم معتدل‌تری برخوردار بودند- باقی می‌ماند.
جنگل هیرکانی در روستای فتاتو، در واقع بخاطر پس روی آب دریای کاسپین بوجود آمده است. به همین دلیل در انتهای این جنگل، می‌توانید ساحل کاسپین را هم ببینید.
فشتکه، روستای ملی حصیر ایران
بعد از روستای فتاتو، روستای فشتکه قرار دارد. در ابتدای ورودی روستا، تابلوی قهوه‌ای رنگی می‌بینید که روی آن نوشته شده به روستای ملی حصیر خوش آمدید.
«حصیر بافی»، یکی از صنایع دستی گیلان است که از بهم بافتن هنرمندانه گیاه مردابی به نام «لی» تهیه می‌شود. فشتکه یکی از مهمترین مراکز تولید محصولات حصیری است. به دلیل نزدیکی این روستا به مرداب و رشد گیاه لی، مواد اولیه و مرغوب حصیربافی در این روستا به وفور یافت می شود.
سال ۱۳۹۰ حصیربافی به عنوان میراث معنوی گیلان ثبت ملی می‌شود و شش سال بعد فشتکه به عنوان روستای ملی حصیر انتخاب می‌شود. یکی از علل این انتخاب، مشارکت فعال مردم روستاست. از ۶۷۰ خانوار این روستا، حداقل یک نفر بافنده محصولات حصیری است. و در مجموع ۷۰۰ هنرمندِ بافنده، صنایع حصیری تولید می‌کنند. در چند سال اخیر، حصیربافی متنوع شده و ۲۰۰ نوع محصول کاربردی با گیاه لی توسط هنرمندان صنایع دستی فشتکه تولید می‌شود. در این روستا، مغازه‌های زیادی است که می‌توانید صنایع دستی حصیری را مستقیم از تولید کننده خریداری کنید. همچنین در فشتکه، ساختمانی تحت عنوان «موزه حصیر» راه‌اندازی شده است.
پناهگاه حیات وحش و عمارت تاریخی چوکام
«چوکام»، یکی از دهستان های شهرستان خمام است. این دهستان از سه بخش جیرسرچوکام، میان محله و بازار چوکام تشکیل شده است. پناهگاه حیات وحش و تالاب چوکام در این دهستان قرار دارد و منطقه شکار ممنوع و حفاظت شده است.
نی، سورف، لاله تالابی، اسپرغان، سیزاب، سرخاب کولی، تاج ریزی، تمشک و پرندگانی همچون؛ لیل، سنقر، عقاب تالابی، مرغابی، خوتکا، گیلار، اردک ارده‌ای، کله سبز، آبچلی و یلوه در این تالاب زندگی می‌کنند.
در بخش مرکزی دهستان چوکام و نزدیک به بازار و رودخانه، عمارت تاریخی در دل باغ بزرگی قرار دارد که مالک نخست آن ناصر الملک «نائب‌السلطنه احمد شاه قاجار» بود و سپس به فرزندش «حسین علی خان قراگوزلو» به ارث می‌رسد. این عمارت بعد از انقلاب ۱۳۵۷، توسط دولت مصادره می‌شود. و اگرچه در سال ۱۳۸۴ به شماره ۱۳۲۲۷ در فهرست آثار ملی ثبت شده ولی هنوز متروکه است.
عمارت دوطبقه چوکام در یک باغ بسیار بزرگ به صورت شمالی- جنوبی ساخته شده و معماری بومی گیلان را دارد. عمارت درسه جهت دارای تلار و غلام گردش است و تلارها برای عدم نفوذ باران، با پنجره‌های شیشه‌ای محصور شده است.
جیرسرباقرخاله و عمارتی که ژاپنی‌ها ساختند
سال ۱۳۹۶، با همکاری آژانس بین‌المللی همکاری‌های ژاپن (جایکا)، عمارتی دو طبقه با معماری بومی جلگه گیلان در بخشی از چراگاه روستای جیرسرباقرخاله ایجاد شد. هدف جایکا از اجرای چنین پروژه‌ای، ایجاد مرکزی برای فعالیت‌های زیست محیطی بود. امروز این مکان بعنوان یکی از مراکز گردشگری شهرستان خمام شناخته می‌شود.
این مکان به دلیل نزدیکی به قرق یا چراگاه عمومی روستا از یک سو ، نزدیکی به تالاب چوکام و آبراه تاریخی پیربازار موقعیت ممتازی دارد و گردشگران می‌توانند از مرکز پرنده نگری نزدیک به جیرسر باقرخاله نیز بازدید کنند.
در ابتدای چراگاه عمومی، جایکا، یک عمارت دو طبقه ساخته است. در طبقه نخست این مرکز، تابلویی با پرچم ایران، ژاپن و آرم ویژه حفاظت از تالاب انزلی دیده می‌شود که معرف فعالیت مدیریت اکولوژیک تالاب انزلی در فاز دوم است. در این تابلو که نماد دوستی و همکاری بین دو کشور ایران و ژاپن است، نوشته شده:«این مرکز اکوتوریستی به منظور ترویج اکوتوریسم جامعه محور به اهالی روستای جیرسرباقرخاله اهدا شده است. »
در طبقه دوم، تصاویری برای معرفی پرندگان تالاب انزلی دیده می‌شود. در حاشیه این عمارت، فضایی مسقف با امکانات اقامتی چندساعته برای مسافران احداث شده و بانوان محلی با تولید انواع خوارکی‌های محلی و نان و شیرینی‌های سنتی از گردشگران پذیرایی کنند.
