استقبال گردشگران از گذر صنایع دستی رشت

روز جهانی صنایع دستی، فرصت خوبی است تا مراکز تولید، عرضه و فروش صنایع دستی معرفی شوند؛ گذر پیرسرا در محله کیاب رشت، یکی از مراکز تولید و فروش صنایع دستی گیلان است.

محله پیرسرای رشت از سال‌های بسیار دور، محل تولید و فروش انواع صنایع دستی اعم از سفالگری، خراطی، آهنگری و از همه مهمتر صنایع چوبی بوده است. این محله، در واقع بخش باقیمانده محله بزرگ «کیاب» است. دو محله «ساغریسازان و کیاب» از جمله قدیمی‌ترین محله‌های رشت بین دو رودخانه زرجوب و گوهر رود هستند. براساس قدیمی‌ترین نقشه رشت که در سال ۱۲۴۹ خورشیدی توسط ذوالفقار خان مهندس کشیده شد، محله کیاب بخش اعظم غربی‌ترین نقطه رشت بود و از سبزه‌میدان تا گوهررود در محدوده چمارسرا امتداد داشت و گذر فعلی پیرسرا، یکی از راسته بازارهای محور کیاب بود.

خیابان «بیستون» در دهه ۴۰ به موازات گذر اصلی محله کیاب ساخته شد و پس از آن، با احداث خیابان «سام» تقاطعی بین بیستون و ناحیه درویش مخلص احداث و محله کیاب چندپاره شد و حالا گذر پیرسرا در بخشی از این محله باقی مانده است. گذری که اگرچه در گذشته محل تولید صنایع دستی بود، ولی چند سال است به‌عنوان محل عرضه و فروش صنایع دستی شهرت یافته است.

رونق گرفتن کسب و کار فروشندگان صنایع دستی از زمانی شروع شد که شهرداری رشت تابلوی قهوه‌ای رنگی با عنوان «گذر صنایع دستی» در ورودی گذر اصلی پیرسرا منتهی به مسجد بزرگ پیرسرا نصب کرد.

سال ۱۳۹۵ شهردار وقت به‌واسطه پیشینه فعالیت این محله، یعنی تولید صنایع دستی عمدتاً چوبی در گذر اصلی، این محور را به‌عنوان «گذر صنایع دستی» تصویب کرد و همزمان رسانه‌ها نوشتند مدیریت شهری بنا دارد، خیابان اصلی پیرسرا را سنگفرش کند، سنگفرش محله پیرسرا تداوم پروژه هفت کیلومتری کلان گردشگری رشت است که آرام آرام پیش می‌رود.

این پروژه از محله «خواهر امام» آغاز و با گذر از محله ساغریسازان، بازار، پیاده‌راه شهرداری، اعلم الهدی، سبزه‌میدان، از محله کیاب و گذر پیرسرا عبور می‌کند و در امتداد مسیر با عبوراز محله «کرف‌آباد» به «تالاب عینک» می‌رسد.

اگرچه تابلوی گذر صنایع دستی از سال ۱۳۹۵ در گذر پیرسرا نصب شد، ولی سنگفرش، آرام‌سازی و ایجاد ضوابط برای ساخت و سازهای جدید و بهسازی تک بناهای تاریخی باقی‌مانده در این محور اجرایی نشده است و تنها عایدی این نامگذاری، رونق گرفتن کسب و کار فروشندگان صنایع دستی است. خیابان اصلی پیرسرا – که البته معبر باریکی بدون تعبیه پیاده‌راه است – پیش از این از سوی شهرداری رشت به نام خیابان «انشائی» نامگذاری شده بود، آیت‌الله انشائی، یکی از شخصیت‌های مذهبی ساکن در این محله بود که هنوز هم خانه‌اش در میانه محله پابرجاست؛ ولی این نام هیچ‌گاه تثبیت نشد و همچنان این محله «پیرسرا» نامیده می‌شود.

اگر از سمت سبزه میدان وارد خیابان انشائی یا همان پیرسرا شوید، چند واحد فروش صنایع دستی را خواهید دید. خانه تاریخی «میرزا علی معاون» با قدمت حدود ۱۵۰ سال در سال گذشته مرمت شده و با افزوده شدن چند واحد تجاری در ابتدای گذر به‌عنوان فروشگاه صنایع دستی، تغییر کاربری یافته است.

گذری که در گذشته تولیدکننده صنایع دستی بود، حالا عمدتاً فروشنده صنایع دستی شده است. یکی از معدود تولیدکنندگان صنایع دستی در گذر پیرسرا، مغازه‌ای کوچک و باریک است و اکنون عمده‌ترین تولیدش، نرده‌های چوبی برای راه‌پله است؛ ولی کار اصلی‌اش ساخت میل زورخانه بوده است. صاحب مغازه که تمایلی به مصاحبه ندارد، فقط به گفتن این اکتفا کرد که بسته به سفارش مشتری هنوز هم دمبل تولید می‌کند و افزود: وقتی ورزش زورخانه‌ای از رونق افتاد و گود زورخانه خاک می‌خورد، پهلوانی هم نیست که دمبل سفارش دهد.

مصطفی علیزاده، خراط دیگری است که قبلاً انواع وسایل چوبی آشپزخانه تولید می‌کرد، ولی به‌دلیل نابسامانی بازار فروش و واردات صنایع چوبی چینی، چند سالی است به تولید لوله قلیان رو آورده است.

وی گفت: زمانی کارم، تولید قندان، کاسه، قندلاک و دیگر لوازم آشپزخانه با چوب بود؛ ولی از وقتی اجازه ورود اجناس چینی را دادند، بازار فروش ما کساد شد. تنها وسیله‌ای که هنوز چینی‌ها نتوانسته‌اند با کیفیت آن را تولید کنند، لوله‌های قلیان است.

اگر در گذر صنایع دستی قدم بزنید، انواع صنایع دستی گیلان را مانند ظروف سفالی، سبدهای مرواربافی، انواع کلاه و سبدهای حصیری خواهید دید.

حسین لقمانی سه واحد تجاری فروش صنایع دستی در این گذر دارد. خانواده او نسل اندر نسل، تولیدکننده ظروف سفالی بویژه گمج بوده‌اند و هستند. خود او نیز در هر سه واحد تجاری انواع ظرف‌های سفالی ویژه پخت و پز در خوراک‌های سنتی گیلان و دیگر صنایع دستی گیلان را می‌فروشد. او یک واحد تولیدی در حومه شهر کوچصفهان دارد و گفت: من برای تولید ظروف سفالی، چند استادکار از شهر «لالجین» همدان آورده‌ام و استادکار گیلانی به آنها تولید گمج را آموزش داده است و در همان محل انواع ظروف سفالی تولید می‌کنند.

حالا چند سالی است گذر صنایع دستی ماهیت تولیدی خود را از دست داده، اما وجود فروشندگان متعدد صنایع دستی، خود نویدی برای تولیدکنندگانی است که مراکز فروش جدید یافته‌اند.