سازه آبی شوشتر ؛بنایی شگفت انگیز

بنایی لبریز از هنر و معماری ایرانی در دل ایران هست که طعنه‌ای به زیبایی ونیز زده است. این سازه‌ پر از شگفتی را یونسکو در سال 1388 ثبت جهانی کرد. این بنا همان سازه‌ های آبی شوشتر است که از گذشتگان خوش‌ذوقمان به یادگار مانده است. بی‌شک شکوه این بنا، این بیت فردوسی بزرگ را به یادتان بیاورد که «هنر نیز از ایرانیان است و بس».

عنوان بزرگ‌ترین مجموعه صنعتی پیش از انقلاب صنعتی، وصفی است که مادام دیولافوا از سازه‌های حیرت‌انگیز و اعجاب‌آوری که در شوشتر دیده است در سفرنامه خود آورده است. اغراق آمیز نخواهد بود اگر سازه های آبی شوشتر را یکی از عجایب جهان باستان بدانیم. این مجموعه از چنان عظمت و شگفتی برخوردار است که با دیدن آن، پی به نبوغ سازندگان آن خواهید برد.
سازندگان سازه های آبی شوشتر از نبوغ و دانش فنی زیادی در زمینه مهندسی هیدرولیک برخوردار بوده‌اند و با مدیریت و کنترل آب، اقدام به بهره‌برداری صحیح و اصولی از منابع آبی کرده‌اند. آن‌ها با احداث سازه های آبی متعدد، انحراف و انتقال آب رودخانه کارون؛ کاملا هوشمندانه از آب نهایت استفاده را برده‌اند و از آن برای آشامیدن، آبیاری زمین‌های کشاورزی و صنعت استفاده‌ کرده‌اند.

بخش های مختلف مجموعه شوشتر

آسیاب آبی

با مسدود کردن سد گرگر، سطح آب بالا می آید و سه تونل حفر شده در سنگ را پر می کند سپس آب این تونل‌ها به کانال‌های متعددی تقسیم ‌می‌شود و به قسمتی می‌رود که أسیاب ‌های آبی قرار گرفته، بعد از چرخاندن آسیاب نیز همانند آبشار به حوضچه‌هایی سرازیر می‌شود که منظره چشم نوازی را ایجاد می‌کند.

بند میزان

به دلیل پایین بودن سطح آب برای آبیاری زمین‌های کشاوری نیاز داشتند سطح آب را بالا بیاورند از این رو بند میزان را روی رودخانه ایجاد می‌کنند تا با مسدود کردن جریان آب سطح آب بالا بیاید.

کلاه فرنگی

کلاه فرنگی برجی است در نزدیکی رودخانه که در زمان قاجار ساخته شده است. این مکان محلی برای نظارت به کارگران، میزان و شدت آب در پهنه رودخانه است.

رودخانه گرگر

این رودخانه در شمال شهر شوشتر قرار گرفته است. جالب است بدانید این رودخانه به صورت دستی در دوران هخامنشیان ساخته شده است تا حجم آب کارون را برای امنیت شهر کم کند.

پل بند برج عیار

این بند در پایین ترین قسمت آبشارها قرار گرفته است و قدمت آن به زمان اسانیان باز می‌گردد، اعتقاد بر این است که این برج با اندوخته و ذخایر طلای یک زن ساخته شده از این رو نام این برج را عیار به معنی ظرفی برای نگهداری طلا نام‌ گذاری کرده اند.
پل شاه علی
این پل بازمانده از دوران صفویه است. که دارای طاقی‌های متعددی است اما در حال حاضر ۳ طاق آن باقی مانده است. بعد از احداث پل جدید که شوشتر را به اهواز وصل می‌کند پل شاه علی دیگر استفاده ای ندارد.

پل بند شادروان

عده ای پل بند شادروان را قدیمی ترین پل آن یاد می‌کنند. این پل که دارای ۴۴ دهانه بوده است که به مرور زمان بخشی از آن از بین رفته است.

بند ماهی بازان

نام دیگر این بند، بند خداآفرین است شاید به دلیل اینکه ساخته دست نیست و به صورت طبیعی بر روی رودخانه گرگر ایجاد شده است

بند دختر

آخرین بند در تنگه‌کوهستان است که رود کارون از آن عبور می‌کند. بندهای بسیار دیگر هم مانند بند دارا ، بند خاک و بند شرابدار هم از دیگربندهای این مجموعه عظیم می‌باشد.

سیکا

سیکا محلی برای استراحت و تفریح است که در قسمت دیگر این مجموعه قرار دارد و دسترسی به آن از طریق پله‌هایی که به صورت دستی در سنگ کنده شده است امکان پذیر است. در داخل این مکان حوض ۸ ضلعی دیده می‌شود که کانال های کوچکی به آن می‌رسد و سپس آب آن به سمت رودخانه هدایت می‌شود.

سازه باستانی شوشتر به مدت هزاران سال نیاز آب این منطقه از ایران‌زمین را تامین ‏می‌کرد و تا چند دهه پیش هم مورد استفاده قرار می‌گرفت تا این‌که رفته‌رفته احتیاج به تعمیر پیدا کرد و ‏سرانجام به حال خود رها شد.‏