کاخ اردشیر بابکان یا کاخ اردشیر پاپکان که به آتشکدهٔ اردشیر نیز معروف است، قلعه‌ای است که در نزدیکی فیروزآباد استان فارس، در دامنهٔ کوهی در نزدیکی قلعه دختر واقع شده است .
در سال ۲۲۴ پس از میلاد به دستور اردشیر بابکان بنیان‌گذار شاهنشاهی ساسانی ساخته شده‌است. این قلعه در دو کیلومتری شمال شهر باستانی گور قرار دارد
معماری کاخ اردشیر بابکان
زیربنای کاخ اردشیر بابکان حدود ۱۰۴ در ۵۵ متر می باشد و این بنا شامل سه قسمت می باشد. یک حیاط با دو ایوان و تالارهای کنارش، یک ایوان مرتفع و سه تالار تو در توی گنبد دارد سه قسمت اصلی کاخ اردشیر بابکان هستند. در معماری کاخ اردشیر بابکان مصالح مهم و با شکوه عصر که گچ و کاشی بودند، به کار رفته اند و زیبایی کاخ را دو چندان کرده اند. علاوه بر این، کاخ اردشیر بابکان نخستین بنای متعلق به دوره ساسانیان است که ایوان و گنبد دارد. استادان معماری و هنرمندان دوران ساسانیان در ساخت قسمت های مختلف بنا از سنگ های نیمه تراش استفاده کرده اند و سبک و سیاق خود را به رخ کشیده اند. تزئینات گچ بری زیبا و چشم نواز از دیگر مهارت های ناب ایرانی هستند که در این عمارت خود نمایی می کنند. اما چیز بسیار جالب و قابل اهمیتی که درباره کاخ اردشیر بابکان وجود دارد، استحکام تزئینات آن است. زیرا با گذشت هزار و هشتصد سال از زمان ساخت این بنا، بسیاری از قسمت های آن در بالای دیوارهای درونی همچنان محکم استوار باقی مانده اند.
قسمت‌های مختلف کاخ
کاخ اردشیر بابکان با تنوع و گذشته خود، یک اثر معماری منحصر به فرد و شگفت‌انگیز را به نمایش می‌گذارد. این کاخ شامل قسمت‌های گوناگونی است که هرکدام به‌تنهایی نمایانگر ذوق و ذکاوت معماران دوران ساسانی هستند. از مهم‌ترین قسمت‌های مختلف کاخ یا آتشکده فیروز آباد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
حیاط کاخ
قسمت میانی کاخ از یک حیاط بزرگ با دو ایوان قوسی شکل که از مهم‌ترین قسمت‌های کاخ هستن، تشکیل شده که نوع معماری و ساخت آن‌ها مربوط به دوره ساسانی است. البته این نوع معماری در سال‌های بعد بسیار مورد توجه قرار گرفته و به همین دلیل می‌توان گفت که معماری دوره ساسانی بسیار خلاقانه است.
ایوان‌های کاخ
همان‌طور که گفتیم ایوان‌های کوچک و بزرگ کاخ از جمله بخش‌های مهم در معماری ساسانی هستند که برای اولین‌بار در طراحی این عمارت از آن‌ها استفاده شد که از دو ایوان بزرگ و چند ایوان کوچک تشکیل شده است. ایوان‌های بزرگ به شکل قوس‌دار و ایوان‌های کوچک دارای معماری گیلوئی (بخش بین طاق عمارت و دیوار) هستند که این نوع معماری را می‌توانید در تخت جمشید هم مشاهده کنید.
گنبدها
کاخ اردشیر از ۴ گنبد تشکیل شده که در ساخت آن‌ها از معماری گوشه‌سازی یا فیل گوش استفاده کرده‌اند. به دلیل اینکه در زمان ساسانی ساخت گنبد در بناها اهمیت زیادی نداشت، گنبدهای کاخ اردشیر به عنوان اولین گنبدها در این دوران هستند که برای کاخ طراحی شده‌اند.
آتشدان
در زمان اردشیر بابکان مردم پیرو آیین زرتشت بودند و از این رو آتشدانی در نزدیکی کاخ ساخته شد. به باور زرتشتیان آتش می‌تواند گناهان را از بین ببرد، به همین دلیل هنگام عبادت آتش روشن می‌کنند و این آتشدان هم از همان زمان در نزدیکی آتشکده فیروز آباد بنا شد.
تالارهای کاخ
این تالارها شامل چند تالار تو در تو هستند که همه آن‌ها به یکدیگر راه دارند و همین باعث تفاوت برجسته این کاخ با سایر کاخ‌های مربوط به دوره ساسانی است. تالارهای کاخ از سنگ‌های میخکی ساخته شده و همین به افزایش استحکام آن‌ها کمک کرده است. همچنین معماری و تزیینات داخل تالارها از گچ‌بری‌های بسیار ظریف و هنری و سنگ‌نگاره‌ای از مراسم تاج‌گذاری اردشیر ساسانی را به تصویر می‌کشد
.
بهترین زمان بازدید از کاخ اردشیر بابکان
به‌دلیل آب‌وهوای نسبتاً گرم و خشک استان فارس، بهترین زمان بازدید از کاخ اردشیر بابکان،اواخر فصل زمستان وفصل بهار خواهد بود. کاخ در فضایی آزاد و در دل دشت واقع شده و در نتیجه بازدید از آن در فصل تابستان به‌دلیل گرمی هوا توصیه نمی‌شود.
